مقایسه فیلتر HEPA و کربن فعال در هود آزمایشگاهی
در محیط‌های آزمایشگاهی، حفظ ایمنی کارکنان و کنترل آلودگی هوا از اهمیت بالایی برخوردار است. هود آزمایشگاهی یکی از تجهیزات کلیدی در این زمینه است که به کمک فیلترهای پیشرفته، ذرات و بخارات شیمیایی را حذف می‌کند. در این مقاله به مقایسه فیلتر HEPA و کربن فعال در که در انواع هود های آزمایشگاهی مانند هود های میکروبیولوژی، هودهای شیمیایی و … استفاده می شوند، می‌پردازیم تا مشخص شود هرکدام برای چه نوع آلودگی مناسب‌ترند و در چه شرایطی باید استفاده شوند.
فیلتر HEPA چیست و چگونه عمل می‌کند؟
فیلتر HEPA (High Efficiency Particulate Air) نوعی فیلتر با بازدهی بسیار بالا است که می‌تواند تا ۹۹.۹۷٪ از ذرات معلق با قطر ۰.۳ میکرون را حذف کند. این فیلتر در هودهای لامینار فلو و میکروبی استفاده می‌شود و به‌صورت مکانیکی ذرات را از جریان هوا جدا می‌کند.
ویژگی‌های اصلی فیلتر HEPA:
- حذف ذرات جامد، گرد و غبار و باکتری‌ها
- مناسب برای هود میکروبی و داروسازی
- عدم توانایی در حذف بخارات شیمیایی
- نیاز به نگهداری و تعویض دوره‌ای
فیلتر کربن فعال چیست و چه کاربردی دارد؟
در مقابل، فیلتر کربن فعال برای حذف بخارات و گازهای شیمیایی طراحی شده است. این فیلتر با بهره‌گیری از جذب سطحی (Adsorption)، مولکول‌های مواد آلی فرّار (VOCs) و ترکیبات سمی را روی سطح متخلخل خود جذب می‌کند.
ویژگی‌های فیلتر کربن فعال:
- جذب مؤثر بخارات و گازهای شیمیایی
- کاربرد در هودهای شیمیایی بدون مجرا (Ductless Fume Hood)
- عملکرد ضعیف در حذف ذرات جامد
- کاهش راندمان در محیط‌های مرطوب یا اشباع‌شده
مقایسه عملکرد فیلتر HEPA و کربن فعال
در جدول زیر تفاوت‌ها و مزایای هر فیلتر به‌صورت خلاصه آورده شده است:
| ویژگی | فیلتر HEPA | فیلتر کربن فعال |
|---|---|---|
| نوع آلودگی هدف | ذرات جامد و میکروبی | بخارات و گازهای شیمیایی |
| مکانیزم عمل | فیلتراسیون مکانیکی | جذب سطحی |
| کارایی در حذف ذرات 0.3µm | بسیار بالا (۹۹.۹۷٪) | بسیار کم |
| حذف بخارات شیمیایی | ندارد | عالی |
| کاربرد اصلی | هود میکروبی، لامینار فلو | هود شیمیایی بدون مجرا |
| نیاز به تعویض | هر ۶ تا ۱۲ ماه | پس از اشباع شدن |
| حساسیت به رطوبت | کم | زیاد |
مقایسه فیلتر HEPA و کربن فعال از نظر قیمت در هود آزمایشگاهی
انتخاب فیلتر مناسب برای هود آزمایشگاهی تنها به کارایی و نوع آلودگی محدود نمی‌شود؛ هزینه و قیمت فیلترها نیز یکی از فاکتورهای مهم است. در این قسمت به مقایسه قیمت فیلتر HEPA و فیلتر کربن فعال می‌پردازیم و نکات اقتصادی و عملی استفاده از هر کدام را بررسی می‌کنیم.
-
قیمت فیلتر HEPA
فیلتر HEPA با توجه به کیفیت فیبرها، استانداردهای ایمنی و برند تولیدکننده، قیمت بالاتری نسبت به فیلتر کربن فعال دارد.
- نیاز به تعویض دوره‌ای: ۶ تا ۱۲ ماه بسته به میزان استفاده
- مزایا: طول عمر نسبتاً بالا، حذف ۹۹.۹۷٪ ذرات ≥0.۳ میکرون، مناسب برای محیط‌های میکروبی و لامینار
-
قیمت فیلتر کربن فعال
فیلتر کربن فعال معمولاً ارزان‌تر از فیلتر HEPA است، اما ظرفیت جذب و نوع مواد شیمیایی روی قیمت تأثیر دارد.
- نیاز به تعویض: پس از اشباع (معمولاً هر ۶ ماه یا کمتر برای محیط‌های با بخارات زیاد)
- مزایا: حذف مؤثر بخارات شیمیایی و VOCها، مناسب برای هود شیمیایی بدون مجرا
نکات مهم اقتصادی
- اگر هدف صرفه‌جویی بلندمدت است و ذرات معلق مهم هستند → HEPA مقرون به صرفه‌تر است.
- اگر هود بیشتر با بخارها و گازهای شیمیایی کار می‌کند → کربن فعال گزینه اصلی است اما باید هزینه تعویض دوره‌ای را در نظر گرفت.
- در هودهای ترکیبی (Hybrid) هر دو فیلتر استفاده می‌شوند که هزینه اولیه بالاتر اما پوشش کامل ایمنی را فراهم می‌کند.
مزایا و محدودیت‌های هر نوع فیلتر
در مقایسه فیلتر HEPA و کربن فعال باید توجه کرد که هرکدام تنها برای نوع خاصی از آلودگی مناسب هستند. فیلتر HEPA برای محیط‌های تمیز و کنترل ذرات ریز ایده‌آل است، در حالی که فیلتر کربن فعال برای حذف گازها و بخارات سمی کاربرد دارد. در برخی از هودهای ترکیبی (Hybrid Fume Hood) از هر دو فیلتر به‌صورت همزمان استفاده می‌شود تا بیشترین کارایی در تصفیه هوا حاصل شود.
نتیجه‌گیری
نتیجه‌ی مقایسه فیلتر HEPA و کربن فعال نشان می‌دهد که هیچ‌یک به‌تنهایی نمی‌توانند تمام نیازهای فیلتراسیون در آزمایشگاه را پوشش دهند. فیلتر HEPA برای حذف ذرات معلق مناسب است، در حالی که فیلتر کربن فعال وظیفه‌ی جذب بخارات و گازها را برعهده دارد. بنابراین انتخاب صحیح نوع فیلتر باید بر اساس ماهیت آلاینده‌ها، نوع فعالیت آزمایشگاه و سطح ایمنی موردنیاز انجام گیرد.
